Καρκίνος του πνεύμονα: Πώς «χτυπάει» όσους δεν έχουν καπνίσει ποτέ – Ανακάλυψαν τρεις νέους υπότυπους

Μιχάλης Θερμόπουλος
07 Σεπτεμβρίου 2021 | 11:30

Μια γονιδιωματική ανάλυση του καρκίνου του πνεύμονα σε άτομα χωρίς ιστορικό καπνίσματος έδειξε, ότι η πλειοψηφία αυτών των όγκων προέρχονται από την συσσώρευση μεταλλάξεων, που προκαλούνται από φυσικές διεργασίες στο σώμα.

Τα ευρήματα θα συμβάλλουν στο να ξεκλειδωθεί το μυστήριο για το πώς εμφανίζεται ο καρκίνος του πνεύμονα σε άτομα που δεν έχουν ιστορικό καπνίσματος.

Αυτή η μελέτη διεξήχθη από μια διεθνή ομάδα με επικεφαλής ερευνητές στο βρετανικό αμερικανικό Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου (NCI) και περιγράφει για πρώτη φορά τρεις μοριακούς υποτύπους καρκίνου του πνεύμονα σε άτομα που δεν έχουν καπνίσει ποτέ. Μπορεί, επίσης, να οδηγήσει την ανάπτυξη μεγαλύτερης ακρίβειας κλινικών θεραπειών. Η έρευνα δημοσιεύθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 2021 στο επιστημονικό περιοδικό Nature Genetics.

«Αυτό που βλέπουμε είναι ότι υπάρχουν διαφορετικοί υπότυποι καρκίνου του πνεύμονα σε άτομα που δεν υπήρξαν ποτέ καπνιστές. Αυτοί οι υπότυποι έχουν ξεχωριστά μοριακά χαρακτηριστικά και εξελικτικές διαδικασίες», δήλωσε η επιδημιολόγος δρ. Maria Teresa Landi, η οποία ηγήθηκε της μελέτης και πρόσθεσε: “Στο μέλλον μπορεί να είμαστε σε θέση να έχουμε διαφορετικές θεραπείες με βάση αυτούς τους υποτύπους”.

Καρκίνος του πνεύμονα: Ο μεγαλύτερος δολοφόνος μεταξύ όλων των καρκίνων

Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι η κύρια αιτία θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως. Κάθε χρόνο, περισσότεροι από 2 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο διαγιγνώσκονται με αυτόν τον καρκίνο. Οι περισσότεροι ασθενείς που αναπτύσσουν καρκίνο του πνεύμονα έχουν ιστορικό καπνίσματος, αλλά το 10-20% των ατόμων που αναπτύσσουν καρκίνο του πνεύμονα δεν έχουν καπνίσει ποτέ. Ο καρκίνος του πνεύμονα σε μη καπνιστές εμφανίζεται συχνότερα στις γυναίκες και σε νεότερη ηλικία από τον καρκίνο του πνεύμονα στους καπνιστές.

Περιβαλλοντικοί παράγοντες κινδύνου, όπως η έκθεση σε παθητικό κάπνισμα, στο ραδόνιο, σε ατμοσφαιρική ρύπανση και σε αμίαντο, ή εάν είχατε προηγούμενες ασθένειες των πνευμόνων, μπορεί να εξηγήσουν ορισμένους καρκίνους του πνεύμονα σε άτομα που δεν έχουν καπνίσει ποτέ, αλλά οι επιστήμονες εξακολουθούν να μην γνωρίζουν τι προκαλεί την πλειοψηφία αυτών των καρκίνων.

Καρκίνος του πνεύμονα: Πώς έγινε η έρευνα για τα άτομα που δεν έχουν καπνίσει ποτέ

Σε αυτήν την μεγάλη επιδημιολογική μελέτη, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν αλληλουχία ολόκληρου του γονιδιώματος για να χαρακτηρίσουν τις γονιδιωματικές αλλαγές στον ιστό των όγκων. Αυτά τα συνέκριναν με φυσιολογικό ιστό από 232 ποτέ καπνιστές, κυρίως ευρωπαϊκής καταγωγής, οι οποίοι είχαν διαγνωστεί με μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα. Οι όγκοι περιελάμβαναν 189 αδενοκαρκινώματα (ο πιο συνηθισμένος τύπος καρκίνου του πνεύμονα), 36 καρκινοειδή και επτά άλλους όγκους διαφόρων τύπων. Οι ασθενείς δεν είχαν υποβληθεί ακόμη σε θεραπεία για τον καρκίνο τους.

Οι ερευνητές ανέλυσαν τα γονιδιώματα των όγκων για να εντοπίσουν πρότυπα μεταλλάξεων που σχετίζονται με συγκεκριμένες μεταλλακτικές διαδικασίες, όπως βλάβες από φυσικές δραστηριότητες στο σώμα (για παράδειγμα, ελαττωματική επιδιόρθωση DNA, ή οξειδωτικό στρες), ή από έκθεση σε καρκινογόνες ουσίες. Οι μεταλλακτικές υπογραφές λειτουργούν σαν ένα αρχείο δραστηριοτήτων ενός όγκου που οδήγησαν στην συσσώρευση μεταλλάξεων, παρέχοντας ενδείξεις για το τι προκάλεσε την ανάπτυξη του καρκίνου. Υπάρχει κατάλογος γνωστών μεταλλακτικών υπογραφών, αν και ορισμένες υπογραφές δεν έχουν γνωστή αιτία.

Σε αυτήν την μελέτη, οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι η πλειοψηφία των γονιδιωμάτων των όγκων των ασθενών, που δεν είχαν καπνίσει ποτέ δεν έφεραν μεταλλάξεις, οι οποίες σχετίζονται με βλάβες από ενδογενείς διεργασίες, δηλαδή φυσικές διαδικασίες που συμβαίνουν στο σώμα.

Όπως ήταν αναμενόμενο, επειδή η μελέτη περιοριζόταν στους ποτέ καπνιστές, οι ερευνητές δεν βρήκαν υπογραφές μετάλλαξης που είχαν προηγουμένως συνδεθεί με άμεση έκθεση στο κάπνισμα τσιγάρων. Ούτε βρήκαν αυτές τις υπογραφές μεταξύ των 62 ασθενών που είχαν εκτεθεί σε παθητικό κάπνισμα. Ωστόσο, η δρ. Landi προειδοποίησε ότι το μέγεθος του δείγματος ήταν μικρό και το επίπεδο έκθεσης πολύ μεταβλητό.

«Χρειαζόμαστε ένα μεγαλύτερο μέγεθος δείγματος με λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με την έκθεση σε παθητικό κάπνισμα, για να μελετήσουμε πραγματικά τον αντίκτυπο του παθητικού καπνίσματος στην ανάπτυξη καρκίνου του πνεύμονα σε άτομα που δεν έχουν καπνίσει ποτέ», δήλωσε η δρ. Landi.

Καρκίνος του πνεύμονα: Τρεις υπότυποι σε άτομα που δεν έχουν καπνίσει ποτέ

Οι γονιδιωματικές αναλύσεις αποκάλυψαν επίσης τρεις νέους υποτύπους καρκίνου του πνεύμονα σε ποτέ καπνιστές, στους οποίους οι ερευνητές έδωσαν μουσικές ονομασίες με βάση το επίπεδο “θορύβου” (δηλαδή τον αριθμό των γονιδιωματικών αλλαγών) στους όγκους:

Ο κυρίαρχος υπότυπος ήταν το «πιάνο» που είχε τις λιγότερες μεταλλάξεις. Φάνηκε να σχετίζεται με την ενεργοποίηση των προγονικών κυττάρων, τα οποία εμπλέκονται στην δημιουργία νέων κυττάρων. Αυτός ο υπότυπος όγκου αναπτύσσεται εξαιρετικά αργά, για πολλά χρόνια και είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί, επειδή μπορεί να έχει πολλές διαφορετικές μεταλλάξεις.
Ο υπότυπος «mezzo-forte» είχε συγκεκριμένες χρωμοσωμικές αλλαγές, καθώς και μεταλλάξεις στο γονίδιο του υποδοχέα του αυξητικού παράγοντα EGFR, το οποίο συνήθως μεταβάλλεται στον καρκίνο του πνεύμονα και παρουσίασε ταχύτερη ανάπτυξη του όγκου.
Ο υπότυπος «forte» παρουσίασε διπλασιασμό ολόκληρου του γονιδιώματος, μια γονιδιωματική αλλαγή που παρατηρείται συχνά στους καρκίνους του πνεύμονα στους καπνιστές. Αυτός ο υπότυπος όγκου αναπτύσσεται επίσης γρήγορα.

«Αρχίζουμε να διακρίνουμε υποτύπους που θα μπορούσαν ενδεχομένως να έχουν διαφορετικές προσεγγίσεις στην πρόληψη και στην θεραπεία», δήλωσε η δρ. Landi. Για παράδειγμα, ο υποτύπος “πιάνο” με αργή ανάπτυξη θα μπορούσε να δώσει στους κλινικούς ιατρούς ένα παράθυρο ευκαιρίας να εντοπίσουν αυτούς τους όγκους νωρίτερα, όταν είναι λιγότερο δύσκολο να θεραπευτούν. Αντίθετα, οι υπότυποι “mezzo-forte” και “forte” έχουν μόνο μερικές σημαντικές μεταλλάξεις, γεγονός που υποδηλώνει ότι αυτοί οι όγκοι θα μπορούσαν να εντοπιστούν με μία μόνο βιοψία και θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν καλύτερα από στοχευμένες θεραπείες, είπε ο ίδιος.

«Είμαστε στην αρχή της κατανόησης πώς εξελίσσονται αυτοί οι όγκοι», είπε η δρ. Landi. “Αυτή η ανάλυση δείχνει ότι υπάρχει ετερογένεια ή διαφορετικότητα στους καρκίνους του πνεύμονα σε άτομα που δεν έχουν καπνίσει ποτέ”.

Ο δρ. Stephen J. Chanock, διευθυντής του τμήματος επιδημιολογίας και γενετικής του καρκίνου στο NCI, σημείωσε: «Αναμένουμε ότι αυτή η έρευνα για τα χαρακτηριστικά των γονιδιωματικών όγκων θα ανοίξει νέους δρόμους ανακάλυψης για πολλούς τύπους καρκίνου».

Πηγή: https://medicalxpress.com

φωτό: iStock